He lehkhabu ‘Indona Ruamah’ tih hi Lalhriata
ziak niin, phek 219 a chhah, kum 2012-a chhuah niin, a chhuahtu hi Synod
Literature & Publication Board a ni. Nula leh tlangval inkara hmangaihna
chungchang tarlanna a nih rualin he thawnthuah hian missionary rawngbawlna a lang tam ber thung! He thawnthu hi nula
leh tlangval inhmangaih, a changtupa zawk
missionary-a a kal tak avanga a bialnu nena in\hen ta, a hnua harsatna
hrang hrang tawk dun a, Pathian ruat ni ngei tura ngaih theiha intawng leh ta
chanchin tarlanna, ramthim rawngbawlna chanchin tarlanna leh pathian
thiltihtheihzia tarlanna a ni.
A thawnthu
tlangpui chu hetiang hi a ni. Nula pakhat Partei a awm a, an khaw tlangval fel
ni \hin, Aizawla an pem tak avanga Aizawl tlangval lo ni ta Thana nen an
inngaizawng a. Mahse Thana chuan missionary-a
kal a duh avangin Partei chuan a pawm thei ta lo va, an inthen a, Thana chu missionary-in a kal ta a ni. Missionary-a a thawhna hmun hi chiang
taka tarlan a ni lo.
Thana chu a
thawhnaah malaria natna na tak veiin in lama inenkawl turin a lo haw a, chu chu
Aizawla a thiannu Ronguri chuan Partei hrilhin lehkhain Aizawla zin tur leh
Thana damloh thu te, Thana chuan a hming a lam a lam thu leh kan ve tur tein a
ngen a. Hetih lai hian Partei erawh chuan palai hmel a lo hmu mek a, Vana nen
innei turin ruahmanna siam vek a ni tawh a, lehkha pawh tar tura peihfel vek a
ni tawh. Mahse Thana damlo chuan a rilru a khawih hle a, tlawh ngei ngei a duh
a, chhuanlam siamin kal a tum a. A nuten inneihna thuam chhawm tur vel lei paha
kal an remti a, a kal ta a. Thana chu Damdawi Inah an zu kan ta a, an
inhmangaih a ni tih chu an la hria a, mahse engmah an tithei lo. Vanneihthlâk takin
Vana chuan midang lakah sâwn a thlak tih an hre ta a, tichuan Partei nen chuan
an innei thei ta lo a ni. Thana chuan engmah chu hre ve tawh lovin a thawhna
hmun a pan a. A hnathawhna hmuna thawk ve Makhumi nen chuan an inngaizawng ta
a, inneih hial an tum ta.
Chutiang thil
a thlen lai chuan Partei chu thih ngama nain a dam lo va, mak tak maia Pathian
pawlna changin Thana a hriatthiam lohna zawng zawng chu a reh a, amah ngei chu missionary-a inpek a duh ta a, a inhlan
thar ta nghe nghe a. Missionary hna
dil tura Aizawla Ramengi nen an kalin Thana chuan nupui a nei dawn a ni tih a
hre ta a, a rilru chu a ruk chuan a hrehawm hle a. Mahse Pathian hnenah
inhlanin a \awng\ai a, nghet takin a ding thei a. Tichuan missionary-a a tlin thu a hriat hnuin an veng lamah a hawsan ta a, missionary hna thawk chuan a kal ve ta
a, Thana chuan nupui a nei turah a ngai a ni.
Missionary hna chu \ha takin a thawk ta
a. A hnuah retreat neiin missionary tam tak Aizawlah an kalkhawm
a, chutah chuan Thana nen inhmuin a nupui chungchang te a zawt luam a, mahse mi
an tam avangin engmah an inhrilh fum fe thei lo va. A hnuah a \hiannu Ronguri
hnen a\angin Thana’n vanduaina a tawk a, a ke a zeng a, Makhumi chuan midang a
neihsan thute chu a hre ta a. A lainat hle a, Ronguri chuan Thana chu a la
hmangaih a nih chuan nei mai turin a hrilh a. Tichuan Pathian hriattirna
dawngin a hmangaih neih chu rem a ti ta a. Thana biain an insawirem ta a, an
pahnih chuan nupa niin missionary hna
thawk chuan an chhuak dun ta a ni. An thawhna hmunah harsatna eng eng maw te an
tawk a, mahse an pahnihin an tuar dun zel a, an inhmangaih em em a ni.
Harsatna lian
tham em em an tawk lo va, mahse \um khat chu helho kahhliam hi an dispensary-ah an rawn hruai a, anni
chuan lo enkawlin helho hruaitu pa chu Thana hmelhriat a ni a, an pahniha
inbiain an kah tak chu thuawih lo a nih thu leh an zilh thu te a hrilh a. Hekna
an tawh nasat avang leh hnawksak titu an tam thu hrilhin an \hian \ha ni mah se
fimkhur turin a chah a. Partei chuan mumang mak tak neiin, a pasal Thana chu
helhoin ko chhuakin a hnu rei vak loah silai puak ri a hre zui bawk a, a mumang
mah nise zana an mutnaah a pasal chu hrilhin an titi dun melh melh a. Zing a lo
nih chuan Thana chu in a\anga koh chhuah a ni a, Partei tho chhuak chuan a
pasal lehkha hnutchhiah a hmu a, helhoin hmuh an duh thu leh hmanhmawh taka a
chhuah thu a lo ziak a. Partei chuan mak titakin a chhiar a, mahse chiai loin
Pathian hnenah a inhlan a, a pasal lo haw hun nghakin a awm ta zawk a ni. Hei
hi a thawnthu tlangpui chu a ni.
“Tu emaw talin Pathian malsawmna a lo dawn
phah hlauh takin tih chu a ziaktu beisei leh duhthusam a ni e,” (Lalhriata v)
ti meuha a thuhmahruaia thu inziak hian a lehkhabu tum tlangpui chu min
kawhhmuh thei awm e. A thawnthu ruangam hi ngaihnawm tak a ni lo va, mahse
phelh deuh pheng phung phei chu a ni lo va, duhthu erawh a sawm tawk lo. A
tluangtlam a, rilru khawih em em lai leh hnuk han tiulh khawp thu a awm meuhin
a lang lo. A literary value zawnga
thlir chuan mark pek san a har a
rinawm. Thlarau mit a\anga chhiar tan leh thlarau pawlna chang tan chuan han halelui pui tur chu a awmin a rinawm a,
mahse thlarau pawlna chang lo tan chuan han
amen pui \huai \huai tur chu a vang a, zawn ngial a ngai a ni.
A thawnthu tlangpui kan tarlan a\ang hian a thawnthu ruangam chu a lang thei a, harsatna hi thawnthu tingaihnawmtu ber a ni \hin a, chu hrasatna an sut dan chuan thawnthu chu sang takah vawrhh chhoin a chhiartute min kaihruaiin ngaihnawm kan ti em em \hin a ni. Mahse he thawnthu ruangam hi han en ila, harsatna awm te pawh hi suspense han siam a, a chhiartute rilru han hruai thei a vang hle mai a. Missionary rawngbawlna lam a nih avangin a sawi tur awm ang kha a lang sa deuh ruak zel mai a, a ngaihnawm lo va, a ziaktu a tihmelhem em aw tih a awl a ni. Thawnthu hi engtia ziah tur nge tih hi dan chu a awm kher lo maithei a, amaherawhchu a chhiartuten Pathian malsawmna an dawn theihna atana thawnthu ziah chu thil zawng chhang chi-ah he thawnthu a\ang hi chuan ngaih chi a ni lovin a lang. Biography emaw Autobiography emaw te niin, an hnathawhna chanchin ngaihnawm tak tak leh bengvarthlâk tak tak ziak ni sela chuan a ngaihnawm zawk mahin a rinawm. Rochunga Pudaite ziak, ‘Ka Hringnun’ tih te, Pastor Selbuanga’n Papa New Guinea rama an rawngbawlna chanchin a ziak law law te ang hi chu a dan a dang a, a ngaihnawm viau zawkin a lang. Shelley-an, “Miin poetry ka phuah teh ang a ti ngawt thei lo,” (qtd.in Khawlhring 21) a tih te kha rilruah a rawn lang a, thawnthu pawh hi rilrua awm awm ziah chhuahna chi chu a ni lovin a lang a ni.
A thawnthu tlangpui kan tarlan a\ang hian a thawnthu ruangam chu a lang thei a, harsatna hi thawnthu tingaihnawmtu ber a ni \hin a, chu hrasatna an sut dan chuan thawnthu chu sang takah vawrhh chhoin a chhiartute min kaihruaiin ngaihnawm kan ti em em \hin a ni. Mahse he thawnthu ruangam hi han en ila, harsatna awm te pawh hi suspense han siam a, a chhiartute rilru han hruai thei a vang hle mai a. Missionary rawngbawlna lam a nih avangin a sawi tur awm ang kha a lang sa deuh ruak zel mai a, a ngaihnawm lo va, a ziaktu a tihmelhem em aw tih a awl a ni. Thawnthu hi engtia ziah tur nge tih hi dan chu a awm kher lo maithei a, amaherawhchu a chhiartuten Pathian malsawmna an dawn theihna atana thawnthu ziah chu thil zawng chhang chi-ah he thawnthu a\ang hi chuan ngaih chi a ni lovin a lang. Biography emaw Autobiography emaw te niin, an hnathawhna chanchin ngaihnawm tak tak leh bengvarthlâk tak tak ziak ni sela chuan a ngaihnawm zawk mahin a rinawm. Rochunga Pudaite ziak, ‘Ka Hringnun’ tih te, Pastor Selbuanga’n Papa New Guinea rama an rawngbawlna chanchin a ziak law law te ang hi chu a dan a dang a, a ngaihnawm viau zawkin a lang. Shelley-an, “Miin poetry ka phuah teh ang a ti ngawt thei lo,” (qtd.in Khawlhring 21) a tih te kha rilruah a rawn lang a, thawnthu pawh hi rilrua awm awm ziah chhuahna chi chu a ni lovin a lang a ni.
He thawnthu setting hi kum 2004 hma lam niin a ngaih theih a. Mobile phone chelek a la ni lo va, phone-a an inbiak pawhin landline hlir an hmang a ni. Lehkhathawn
uar hun lai niin a lang a, lehkha inthawn leh ‘puar ak’ pawimawh hunlai a ni. Mizoramah
hian mobile phone hi kum 2004 a\angin
hman \an a ni a, chiang takin he mi hma hi a ni tih a lang a ni. He thawnthua
chiang taka khaw hming lang chu Aizawl hi a ni deuh mai a, a ziaktu hian a sawi
lan loh thingtlang khaw pakhat leh Aizawl chu hmer kawpin, a changtupa ber
Thana thawhna hmun chu khaw dang lang chu a ni leh deuh mai a. A setting-ah hian han sawisel em em tur
leh tihsual a awm hran lo va, khaw hming tarlan loh ringawt hian pawi a khawih
tam lem lo va, a thawnthu a tihmelhem phain a lang lo.
A thawnthuin tarlan a tum leh a hawi ber (theme) hi chiang takin a lang a. Chu
chu ramthima missionary hnathawh leh
Pathian ropuina lo lang te, missionary
hnain a ken tel harsatna hrang hrangte tarlan a ni deuh ber. A tawi zawngin missionary hna leh chu miin a kentel
thilte tarlan hi he thawnthuin a tum ber niin a lang. A changtupa ber leh a
changtunu hi missionary ve ve an ni
a, a tirah an pahnihin kal lo mah se a hnu-ah erawh inthurual takin rawngbawl
turin an chhuak dun a. A sawi tum hi a ziaktu hian character hrang hrang dinin a khawvel siamchawpah chuan a
duhthusam anga thlarau hnathawh lantir ngei tumin a remkhawm a ni deuh ber! He
thawnthua a changtu berte nuna harsatna thlentu chu missionary hna a ni a, a changtupa ber Thana nuna harsatna pawh he
a hna missionary vang hi a ni. A tir
berin a bialnu, a hmangaih tak chu a chán a, a hnu-ah malaria PF leh PV bakah typhoid a vei phah a. A bialnu pahnihna
Makhumi a chàn leh chhan pawh a hna vang bawk a ni leh a, a thawhna hmuna thing
an kih laiin thing tluin a vua a, rei tak a bawksawp nghe nghe a, hetih chhung
hian Makhumi hian midang a nei ta nghe nghe a ni. Harsatna dang lo lang leh chu
a thawhna hmuna buaina neuh neuh, a thawktute zinga innghirnghona kha a ni leh
a. A pumpuia han en hian harsatna thleng reng reng hi missionary a nih vangah a tawp zel a, he thawnthu innghahna chu ‘Missionary’ tih thumal hi a ni thei
hial awm e. A ziaktu hian thlarau lama a khah laia a ziak a ni maithei a,
rawngbawlna leh a chhehvelah thawnthu a remkhawm a ni deuh ber!
He thawnthu hi mizo \awng chungchangah chuan a
\ha hle a, a ziaktu hi ‘Book of the Year’ te meuh pawh ziak tawh a ni a, a
\awngkam hman a \ha thei hle. Inbiakna \awngkam ngaihnawm tak tak a awm zeuh
zeuh a, “A thawm chu a ring hauh lo. Mahse mirhing thinlungah hian \hahnemngaihna
pindan a awm a nih ngai chuan, chuta \anga lo chhuak chu a ni ngei ang,”(18)
han tih te hi a ngaihnawm a, hriat a nuam hle. Ronguri’n a \hiannu Partei a
zilhna \awngkam, “Nuih hun lovah i nui a, \ah hun lovah i \ah phah ta a nih
chiah mai chu,” (37) han tih ang chi te hi fiah tak si leh awmze nei taka thil
sawi nan chuan duhthusama \ha a ni awm e. Ziahsual leh tihsual palh hmuh tur a
awm meuh lo va, Mizo lehkhabu chhuak tawhah chuan punctuation hmang \ha leh
hmang dik pawl tak a nih ngei a rinawm hle.
He thawnthu hi a ngaihnawm leh ngaihnawm loh
chu a chhiartu azirin a dang thei viau awm e. A ziaktuin a ti mah mah nia ngaih
theih thil lo lang a awm a, chu chu Thana damlo, Malaria PV leh PF bakah typhoid vei bawk, damdawi ina amah
kantute bula duhtawka midang zawng zawng ngaihthlâk theih tur khawpa a titi vak
vak hi a natna tuar nen hiana inrem chiah lo a ni. Khaw hran a\angin amah kan
tur meuhin Partei te hial pawh an kal ngai khawpin a na a ni si a, an han kan
ta cheng a, a lo titi leh zuah zuah si hi a vai film angreng hle a ni.
A thlarau chan a chak bik alawm kan ti te a
nih ngawt loh chuan ngaihthiam a har deuh! Partei \hiannu pakhat Ramengi hi a
fing hle mai bawk! Partei rilru tur niawm zawng zawng kha a hre vek mai a, a
han sawi a, a lo dik vek mai bawk a. Mi rilru hre thei a ni bawk si lo va, a
fing mah mah em aw a tih theih. A ziaktu hian heti hian a finna chhan chu a
chhan a, “Ka fing bik awzawng lo mai. Mahse, keimaha awm Thlarau Thianghlim hi a
fing em a ni,” (105) tiin. Thlarau pawlna chang \hin tan lo chuan hriatthiam a
har a, lo amen pui phei chu thil har
tak a ni. Tin, a thawnthu tiseitu pakhat, Pathian \hatzia leh ropuizia sermon a tam mah mah em aw a tih theih.
David Livingstone-a chanchin te kan ngaithla leh daih \hin a, Partei, missionary hna a thawhna hmun a\anga a
rawn haw, a sermon te hi Partei ni
lovin a ziaktu zawk a sermon a ang
tlat a ni. Sermon bu a ni si lo va,
he thawnthu tingaihnawmtu a nihna aiin a tihmelhemtu a ni thei zawk lek lek awm
e. Tin, fellowship an zawh tawh hnu
thlenga in lama \halai tam takin Partei an zui haw ta duah duah (134) te hi
Lalrawngbawli hi a duhsak lutuk mah mah em aw tih a awl! Ramthar Ni-a chhiar
chhuah tur Thana lehkhathawn te hi Pathianni zingah sawi ni ta se, sermon pakhat daih tur a ni ngei ang! A
ziaktu thlarau a thawk a ni mahna!
A bu hming (title) hi sawi leh lawk ila a \ha awm
e. ‘Indona Ruamah’ tih a ni a, a kawmah sipai raldo lai niawm tak, silai nena
an inzui kal hnawk hnawk lai leh nula var sar mai, thlarau thianghlim nih duh
hmèl tak a awm bawk. A chhunga thu awm nen hi chuan a inhmeh chiah lo a ni. A
kawma a lan dan hi chuan rál rama indona kara nula leh tlangval inhmangaihna
ngaihnawm tak leh danglam tak a chhungah hian a awm duh hmel viau a! Mahse he
lehkhabu ziaktu indona tih leh khawvela indona hi a inang lo ta si a,
chhiartute bumna thang kam ni awm tak a ni! A ziaktuin indona a tih ber hi
thlarau lam indona hi a nih hmel a, Partei rilru chhungrila indona rei tak awm
te, ramthim rawngbawlnaa rinna hmanga indona hmachhawn a ngaihzia Thana experience leh hriat a sawi te hi an ni
deuh mai awm e. ‘Indona Ruam’ a tih pawh hi missionary
field nge a missionary te rilrua
indona tih hriatthiam a har deuh a, ‘ruam’ a hman kher avang hian hmun hniam
zawk ni thei tura ngaih theih missionary
field hi a ‘ruam’ lai chu a nih mai hmel! A bu hmingah hian ‘Indona Ruam’
ti mai sela, ‘ah’ tih a belh kher hian missionary
field a kawk zual a, field-a thil
thleng tarlanna tam hle mah se a thawnthua a changtute khawvel hi Aizawl leh
thingtlang khua te a nih ve bawk si avangin a fuh chiah lo. Tin, indona a sawi
hi thlarau indona a ni a, a kawma milem leh a bu hming hi a inhlat ta hle a,
Bible ngaina leh mission rawngbawlna lama mittui tla thei chin tan lo chuan
thawnthu ngaihnawm a tling lo!
Mizo \awnga ziak rawngbawlna lam hawi thawnthu
hi a awm ve nial tawh a, mahse a tlangpuiin ngaihnawm tak leh hnuk khawih tak a
vang thei hle. Duhthusam chuan autobiography
emaw, biography emaw ziak ta zawk
sela, mi inpe leh chanchin ngah tak tak an awm ve nual tawh a. A taka an tawn, an
hmuh leh hriatte chu ngaihnawm a tling tho a, thawnthu anga phelh angreng taka
remkhawm lo hian siam ni ta zawk se a \ha zawk maithei. He lehkhabu ziaktu hi
‘Book of the Year’ meuh pawh pahnih lai ziak tawh, a lehkhabu ziakte pawh
ngaihnawm thei em em a ni a, mahse a thlarau chanin a kawlawm a han bual chinah
chuan a zia a nawi ta nak a, a uiawm takzet a, a ziaktu hlutna leh a hming \hat
tawhna pawh a hliah mai palh ang tih a hlauhawm a ni. Thawnthu (Novel) a nih si
chuan thawnthu a nih ang taka thlir a ngai tawh \hin si a, a ziaktu duhthusam
ang hi a chhiartuten an hmu lo mai ang tih a hlauhawm a ni. Kristian love story emaw, christian novel hi hnualsuatna chhan tur a awm phei chu a ni lo va,
Francine Rivers ziah Mark of the Lion series te chu a thu
chheh a mawiin, khawvel huapah pawh a hralh a kal a, a ngaihnawm lo titu an
vang hle. Mizo novel, heti lam hawi awm vete nen chuan a inkar a hla hle a,
ngaihnawm taka heti lam chungchang han ziah hi a harsa viau pawh a ni mahna. He
thawnthu hi a \awngkam a \ha a, ziahsual leh tihsual hmuh tur a awm meuh lo. A plot erawh duhthu a sam lo va, missionary furlough report ang chi a tam
hle a, a ngaihnawm tawk lo va, harsatna thleng a te tham em em a, suspense a awm mang meuh lo va, thlaraua
khat tan lo chuan heti lai chu tihtur a tam hle.
Works
Cited
Lalhriata. Indona Ruamah. Synod Literature & Publication Board Aizawl, 2012. Print.
Khawlhring Siamkima. Zalenna Ram. Published by
M.C. Lalrinthanga, Khatla, Aizawl, Third Edition, 2002. Print.
0 comments:
Post a Comment